ગુજરાતમાં ચૂંટણી પહેલા રૂ.114.5 કરોડના ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદાયા, આ ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ શું છે?


  • Published By :
  • Published Date : 2022-11-20 16:42:01

એસોસિયેશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) એ જાહેર કરેલા ડેટા અનુસાર ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીના પગલે રૂ. 114.5 કરોડના ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદવામાં આવ્યા હતા. તે જાન્યુઆરી 2018 થી રાજ્યમાં ખરીદાયેલા બોન્ડના 33 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે, જ્યારે "દેશમાં રાજકીય ફંડિગની સિસ્ટમને સાફ કરવા" માટે ઈલેક્સન બોન્ડ સ્કીમ સૌપ્રથમ વખત શરૂ કરવામાં આવી હતી.


કોઈ પણ પક્ષે બોન્ડ રિડીમ ન કર્યા 


જો કે,  ADRના રિપોર્ટ અનુસાર ગુજરાતમાં હજુ સુધી કોઈ પણ રાજકીય પક્ષ દ્વારા કોઈ પણ બોન્ડને રિડીમ કે રોકડ કરવામાં આવ્યા નથી. આનો સીધો અર્થ એ છે કે બોન્ડ્સ અલગ જગ્યાએ રોકડ કરવામાં આવે છે અને રાજકીય પક્ષોના રાજ્ય એકમોને આનો લાભ મળ્યો નથી. ચૂંટણી પ્રચાર માટે ભંડોળના એક સાધન તરીકે ચૂંટણી બોન્ડનો મોટાભાગે ઉપયોગ થાય છે.


ADRના  ડેટા મુજબ જાન્યુઆરીમાં સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)ની ગાંધીનગર શાખામાંથી રૂ. 33 કરોડના 132 ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદવામાં આવ્યા હતા. ખરીદવામાં આવેલા 110 બોન્ડ્સ પૈકીના પ્રત્યેકની કિંમત 10 લાખ રૂપિયા અને 1 કરોડ રૂપિયાના 22 બોન્ડ્સનો સમાવેશ થાય છે ઓક્ટોબરમાં, રૂ. 81.5 કરોડના વધારાના 86 બોન્ડ્સ - રૂ. 1 લાખના મૂલ્યના પાંચ બોન્ડ અને અનુક્રમે રૂ. 1 કરોડના મૂલ્યના 81 બોન્ડ ખરીદવામાં આવ્યા હતા.


ADRનો રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે જાન્યુઆરી 2018 થી ઑક્ટોબર 2022 સુધીમાં આ યોજના માટે રાજ્યની એકમાત્ર સત્તાવાર બેંક શાખા ગાંધીનગર એસબીઆઈમાં કુલ રૂ. 343 કરોડના બોન્ડ ખરીદવામાં આવ્યા છે. આ સમયગાળામાં ખરીદાયેલા કુલ 595 બોન્ડમાંથી 280 દરેકની કિંમત 10 લાખ રૂપિયા છે અને 315ની કિંમત 1 કરોડ રૂપિયા છે. ADRના ડેટા મુજબ, ઈલેક્ટોરલ બોન્ડની ખરીદીના મામલે મુંબઈ, કોલકાતા, હૈદરાબાદ, નવી દિલ્હી, ચેન્નાઈ અને ભુવનેશ્વર પછી ગાંધીનગર દેશમાં સાતમા ક્રમે છે.


બોન્ડ્સના ખરીદારો અંગે ભારે ગુપ્તતા 


ગુજરાતમાં કોણે ચૂંટણી બોન્ડ્સ કોણે ખરીદ્યા તે અંગે ભારે ગુપ્તતા રાખવામાં આવે છે. આ તમામ બોન્ડના ખરીદદારોના નામ ગુપ્ત રાખવામાં આવ્યા છે. ફક્ત અધિકૃત બેંકના એસબીઆઈ મેનેજર બોન્ડ ખરીદારોની ઓળખ જાણે છે. જો કે, બોન્ડની ખરીદીના અંગે અનુમાન કરી શકાય કે રૂ. 1,000 થી રૂ. 10 લાખની વચ્ચેના ઓછા મૂલ્યના બોન્ડ સામાન્ય રીતે વ્યક્તિઓ દ્વારા ખરીદવામાં આવે છે, જ્યારે રૂ. 1 કરોડની કિંમતના બોન્ડ ઉદ્યોગપતિઓ અથવા કોર્પોરેટ ગૃહો દ્વારા ખરીદવામાં આવે છે.


મોદી સરકારે બોન્ડ ખરીદીની મુદ્દત વધારી


કેન્દ્રીય નાણા મંત્રાલય દ્વારા 2018માં જારી કરાયેલ અગાઉની સૂચના મુજબ, બોન્ડ જાન્યુઆરી, એપ્રિલ, જુલાઈ અને ઓક્ટોબરમાં 10 દિવસ માટે ખરીદી શકાય છે. 8 નવેમ્બરના રોજ, મંત્રાલયે ચૂંટણી વર્ષમાં ઈલેક્ટોરલ બોન્ડના વેચાણ માટે વધારાના 15 દિવસની છૂટ આપવા માટે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ સ્કીમ 2018માં સુધારાની સૂચના આપી હતી.


પરંતુ નવેમ્બરના પહેલા અઠવાડિયામાં સરકારે ચૂંટણી દરમિયાન તારીખ વધારવા માટે સુધારો કર્યો. આ વર્ષે ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ ખરીદવાનો છેલ્લો તબક્કો 31 ઓક્ટોબરે પૂરો થયો હતો, જ્યારે નવેમ્બરમાં 9 અને 15 વચ્ચે નવો તબક્કો શરૂ થયો છે. જો કે આ અંગે ADR સાથે જોડાયેલા  કોમોડોર લોકેશ બત્રાએ ચૂંટણી પંચને પત્ર લખ્યો છે કે સરકારના સુધારામાં "મોડેલ કોડ ઓફ આચારસંહિતા (MCC)નું ઉલ્લંઘન થાય છે. બોન્ડના વેચાણનો આ 23મો તબક્કો છે. તે 12 નવેમ્બરે હિમાચલ પ્રદેશની વિધાનસભાની ચૂંટણી સાથે એકરુપ છે. 


ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ શું છે?


ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ એ પ્રોમિસરી નોટ અથવા બેરર બોન્ડની પ્રકૃતિનું એક મની ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ છે જે કોઈપણ વ્યક્તિ, કંપની, પેઢી અથવા વ્યક્તિઓના સંગઠન દ્વારા ખરીદી શકાય છે, જો કે તે વ્યક્તિ ભારતનો નાગરિક અને જે-તે સંસ્થા ભારતમાં સ્થપાયેલી હોવી જરૂરી છે.


ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ એટલે એક એવો બોન્ડ જેના પર એક ચલણી નોટની જેમ તેની વેલ્યૂ અથવા મૂલ્ય લખેલું હોય છે. આ બોન્ડનો ઉપયોગ વ્યક્તિઓ, કંપની – સંસ્થા અને સંસ્થાઓ વતી રાજકીય પક્ષોને દાન આપવા માટે થઈ શકે છે. સૌ પ્રથમવાર ઈલેક્ટોરલ બોન્ડનું વેચાણ 1 થી 10 માર્ચ 2018 દરમિયાન થયું હતું.


ફાઈનાન્સ એક્ટ 2017 હેઠળ ચૂંટણી બોન્ડ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. જેમાં આરબીઆઈ એક્ટ, ઈન્કમ ટેક્સ એક્ટ અને રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ ધ પીપલ એક્ટમાં સુધારો કરીને આવા બોન્ડ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. બીજા શબ્દો કહીયે તો ઇલેક્ટ્રોલ બોન્ડ એ રાજકીય પક્ષો માટે નાણાંકીય ભંડોળ ઉભું કરવાનું એક માધ્યમ છે.


ગુજરાતમાં SBIની બ્રાંચ  ઈલેક્ટોરલ બોન્ડનું વેચાણ 


ગુજરાત માટે ગાંધીનગર સેક્ટર-10માં આવેલી એસબીઆઇની ઝોનલ કચેરીથી ઇલેક્ટ્રોલ બોન્ડનું વેચાણ કરાય છે. એક આરટીઆઇની માહિતી અનુસાર ગુજરાતમાં પાછલા નાણાંકીય વર્ષે 114.5 કરોડ રૂપિયાના ઇલેક્ટ્રોલ બોન્ડ વેચાયા હતા. આ સાથે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં કુલ 343 કરોડ રૂપિયાના ઈલેક્ટોરલ બોન્ડ વેચવામાં આવ્યા છે.



ગુજરાતના અનેક સાંસદોના પત્તા ભારતીય જનતા પાર્ટી દ્વારા કાપવામાં આવી છે. અમુક સાંસદોને જ રિપીટ કરવામાં આવ્યા છે. સાંસદોનું રિપોર્ટ કાર્ડ જોઈએ તો જે સાંસદોએ સંસદમાં ઓછા પ્રશ્ન પૂછ્યા છે તેમને ટિકીટ આપવામાં આવી છે.

ચૂંટણી લડવા માટે નિર્મલા સીતારમણે ના પાડી દીધી છે. પાર્ટી દ્વારા તેમણે ઓફર કરવામાં આવી હતી પરંતુ તેમણે પૈસા નથી તેમ કહી ચૂંટણી લડવાનો ઈન્કાર કર્યો છે.

ભાજપમાં અત્યારે નારાજગી અને વિરોધની ફેશન ચાલી રહી છે રાજકોટમાં વિરોધ, સાબરકાંઠામાં વિરોધ અને આ બધી આગ વચ્ચે નેતાઓની નારાજગી સામે દેખાઈ રહી છે. તમને થશે કે હવે કોણ નારાજ છે તો અમરેલીના સાંસદ નારણ કાછડિયા નારાજ ચાલી રહ્યા છે કારણ કે તેમની ટિકિટ કપાઈ છે.

ગુજરાતમાં કોંગ્રેસ અને આમ આદમી પાર્ટી વચ્ચે ગઠબંધન થયું છે જે અંતર્ગત ભરૂચ અને ભાવનગર બેઠક પર આમ આદમી પાર્ટીએ પોતાના ઉમેદવારને ઉતાર્યા છે. કોંગ્રેસના પ્રમુખ શક્તિસિંહ ગોહિલ છોટા ઉદેપુર પહોંચ્યા હતા અને ચૈતર વસાવા તેમજ સુખરામ રાઠવા માટે પ્રચાર કર્યો હતો.